Het goede leven
terugblik
Michael Sandel over Gerechtigheid
Je bestuurt een trein die niet kan stoppen voor de vijf spoorwegwerkers voor je. Je kunt wèl het zijspoor kiezen, maar daar is ook iemand aan het werk. Wat te doen? Dit is het eerste morele dilemma dat Michael Sandel zijn gehoor voorlegt. Dat was januari 2020 te zien in De Schutse.
Wat is het goede leven?
Horen moraal en ethiek bij gelovig zijn? Op die vraag zal de overgrote meerderheid van kerk- en moskeegangers, en anderen, zeker ‘ja’ zeggen. Bij ‘geloven’ hoort nu eenmaal dat je je goed gedraagt.
Er is de laatste jaren een opkomend besef in de theologie dat ‘het goede leven’ een centrale plek zou moeten krijgen in het geloofsleven. Zo konden we in Trouw van 25 mei 2019 lezen: ‘Praktisch ingestelde theologen zagen het altijd al zo: de theologie is de ‘leer van het goede leven’ of ‘leer om voor God te leven’. Ze gaat dus niet abstract over God-op-zichzelf, maar over het leiden van je leven in relatie tot God (…).’
In de (seculiere) filosofie, waarvan ethiek een onderdeel is, bestaat echter geen eenduidige opvatting over wat ‘het goede leven’ is. Een gewichtige vraag is wat zwaarder zou moeten wegen: aan de ene kant de uitkomsten, consequenties of effecten van je handelingen. Een opvatting die bekend staat als utilisme en waaraan de namen van Jeremy Bentham (1748 – 1832) en die van John S. Mill (1806 – 1873) zijn verbonden. Aan de andere kant daarvan vinden we de positie die de bedoelingen, intenties en hoop die voorafgaan aan je handelingen – ongeacht de uitkomsten – doorslaggevend vindt voor het morele gehalte van handelingen, een positie die bekend is als plichtethiek en waaraan de naam van Immanuel Kant (1724 – 1804) is verbonden.
In een heel opmerkelijke reeks colleges, onder de titel Justice. What’s The Right Thing To Do?, heeft Michael Sandel, Harvard-hoogleraar politieke filosofie, vooral dit utilisme aan de kaak gesteld en waarden die uitgaan boven gevolgen verdedigd. Hij doet dit aan de hand van prikkelende morele dilemma’s en treffende voorbeelden. Die colleges zijn op dvd opgenomen en we gaan er daarvan enkele bekijken en vooral gezamenlijk bespreken! Wellicht komen we ook aan de vraag toe wat bijbels is in dit debat.