Meditatie uit kerkblad Op Weg

Nobel streven

Deze zomer las ik het boek Nobel streven van Frits van Oostrom over het leven van ridder Jan van Brederode, een Hollandse edelman die leefde rond 1400. Dat boek kan ik iedereen aanraden, het zette me op verschillende manieren aan het denken.

Ten eerste realiseerde ik me in wat voor vreedzame tijd wij in ons land leven – ondanks alles. Wie denkt dat onze tijd gewelddadig is, moet eens lezen hoe in Jans tijd conflicten werden opgelost: men trok eenvoudig ten oorlog. De ene heer tegen de andere, de ene stad tegen de andere, vele kleintjes tegen een grote of omgekeerd, de Hollanders tegen de Friezen – Jan heeft heel wat afgetobd om het bruggenhoofd Staveren in Hollandse handen te houden. Gedoe met zijn schoonvader, de heer van Abcoude, een veldtocht naar Drenthe, belegering van Vianen, overval op een klooster, coalities, verraad: geweld is overal, zij het dat de heren het sneuvelen doorgaans aan het gewone volk overlaten.

Het tweede wat ik leerde, was dat het totaal niet uit lijkt te maken dat heel Nederland in die tijd gekerstend was, christelijk, gedoopt en vroom. Maar de bisschop van Utrecht doet gewoon mee in dat machtsspel en voert bepaald geen christelijker politiek dan de anderen. Bijzonder is dat ridder Jan op zeker moment het klooster ingaat. Daar zit berekening achter – hij denkt zo van z’n schulden af te komen – maar het is óók oprecht! In dat klooster vertaalt hij een belangrijk geestelijk geschrift in het Nederlands. Hij blijkt een natuurtalent, schrijft beeldend en voegt aan het Franse origineel nog een en ander toe: uit bittere ervaringen weet hij, dat vele van de heren van nu na een korte glorietijd in dit leven in het hiernamaals in het hellevuur zullen eindigen… Hoe het met hemzelf afliep? Hij ging het klooster weer uit, verhuurde zich als ridder en sneuvelde in dienst van de Franse koning bij Azincourt. ‘Het kan verkeren’, zei een van zijn nazaten.

Waarom is onze samenleving in Nederland zoveel minder gewelddadig ­– want dat is onmiskenbaar, al is geweld niet weg, nooit weggeweest. Hebben wij andere methoden om geschillen te beslechten? Hebben wij genoeg welvaart om iedereen in elk geval een minimum te gunnen? Of is dat te optimistisch, hebben we het geweld geëxporteerd, conflicten uitbesteed aan die wereld­delen waarvan wij profiteren, door hun lage lonen, grondstoffen, afvaldumping? Het zijn vragen die mij in de vredesweek, waarin ik dit schrijf, niet loslaten. Zouden we daar als kerk nog duidelijker over moeten zijn, meer veroordelend, hel en verdoemenis misschien?! Zou dat helpen? Toen blijkbaar niet…

Ik besluit met een prachtig beeld uit dat geschrift dat Jan vertaalde. Waarom lopen hazewindhonden harder dan hazen? De haas loopt krampachtig, uit angst voor een dreiging achter zich. De hazewind loopt uit begeerte naar de buit voor hem, maar vooral uit plezier: hij zou ook rennen als hij wist dat ‘ie de buit niet zou vangen. Zo doet ook de christen die uit pure vreugde Gods wil doet, los van straf of beloning, dat veel beter dan degene die het uit angst doet! Amen, zou ik zeggen. Met dank aan ridder Jan.

Ds. Joep Dubbink