Meditatie voor kerkblad Op Weg
Noem niet alles een samenzwering…
Schrijven over samenzwerings- en complottheorieën is een lastige zaak. Iedereen heeft er zijn of haar mening al over klaar, voor of tegen, en het is nauwelijks mogelijk in gesprek te blijven met elkaar. Dat moet wel, maar dat wil niet zeggen dat je mee moet in alles. Een voorzet.
Veel samenzweringsideeën ontstaan uit wantrouwen. Dat begrijp ik heel goed. Door allerlei streken van de overheid, neem alleen maar de gasboringen in Groningen en de toeslagenaffaire, is het vertrouwen in die overheid flink aangetast. Maar structureel wantrouwen tegen overheid en wetenschap en media? En dat inruilen voor vertrouwen op – ja, op wie of wat? Op wat in de uithoeken van het internet wordt beweerd? En dat zou je dan wél moeten vertrouwen? Jesaja wordt door God gewaarschuwd dat hij niet zo naïef als het volk moet zijn, en dan klinkt: ‘Noem niet alles een samenzwering wat zij een samenzwering noemen’ (Jesaja 8:12). Juist overal een samenzwering zien doet je de ogen sluiten voor misstanden die zomaar zichtbaar zijn, zonder dat je ver hoeft te zoeken: vluchtelingen, ongelijkheid, klimaatdreiging.
Helemaal moeilijk wordt het, wanneer die samenzweringstheorieën verbonden worden met de Bijbelse verhalen van de eindtijd. We zien iets en verbinden het met bijvoorbeeld het boek Openbaring. Maar de kritische vraag die je steeds moet stellen is: klopt het ook? Neem het getal 666, het getal van het beest (Openb. 13:18): er zijn mensen die allerlei namen en gebeurtenissen naar dat getal weten terug te rekenen. Maar dat gebeurde eeuwen geleden ook al: grote tirannen, er was altijd wel een manier om in hun naam dit getal terug te vinden. Van Nero tot Mussolini, Hitler en Stalin. En dat klopt ook! Maar is dat voorzien door Johannes? Nee. Hij wijst structuren aan die steeds terugkeren.
Als ik Rutte en De Jonge zie, die zoekend en tastend een weg moeten vinden tussen ziekenhuisbezetting en maatschappelijke belangen, dan denk ik soms ‘Nee, doe dat nou niet’ (versoepeling waar ze later op terug moesten komen), en dan weer ‘Ja, zo moet het maar, ik zou het ook anders niet weten’. Sommige maatregelen lijken me zinvol: zonder vaccinatie waren we volgens mij nog nergens geweest; in sommige zie ik minder, al houd ik me er wel aan. Maar QR-codes gelijk aan ‘het teken van het Beest’? Dacht het niet.
Jesaja vervolgt: ‘Wees niet bang voor wat hun angst aanjaagt’. Ook Openbaring is niet bedoeld om angst aan te jagen, maar om ons te vertellen: wat er ook gebeurt, we zijn in Gods hand. Dat blijft.