Pelgrim

Terugblik

Bezinning en Verdieping

Leven zonder waarom

Dit was in De Schutse donderdag 12 december 2019

‘Waarom laat God pijn en verdriet toe?’ viel laatst te lezen in een folder van Jehova’s Getuigen. In ons denken en doen staat zowat alles in het teken van oorzaak en gevolg of van reden en doel. Als God ook nog oppermachtig is, dan komt zo’n vraag natuurlijk op en is een antwoord ook heel gauw gevonden. Maar John D. Caputo schrijft: ‘God behoort tot een andere orde dan de orde van het zijn, of van het bestaan of van de macht’. Enrieke Damen, promovenda Godsdienstfilosofie en Theologische Ethiek, is graag bereid gevonden een inleiding op het belangwekkende denken van Caputo te verzorgen.

Johan Burger

Belijdenissen van een postmoderne pelgrim

Belijdenissen van een postmoderne pelgrim is de ondertitel van Hopeloos hoopvol, van John D. Caputo. Een persoonlijke geloofsbelijdenis van een Amerikaanse filosoof, die de traditionele dogma’s verwerpt en toch een religieuze inhoud aan zijn leven weet te geven.

De postmoderne Amerikaanse filosoof John D. Caputo (1940) is begonnen als broeder in de Franse orde Fratres Scholarum Christianarum. Daarna was hij drie jaren ‘Frat’ aan St. Joseph’s University in Philadelphia. Hij maakte kennis met de mystici. ‘De combinatie van mystiek en metafysica en het onderzoeken van de grenzen tussen geloof en metafysica’ heeft hem tot op heden niet meer losgelaten en hem een levenslange liefde voor de mystici gebracht.

Daarom bedankte hij de Provinciaal voor de kostbare jaren als broeder en volgde verder zijn roeping: te leven als filosoof. Aldus maakte Caputo kennis met Heidegger en met name met diens bespreking van het vers van Angelus Silesius:

De roos kent geen waarom
zij bloeit omdat zij bloeit
zij denkt niet om zichzelf
vraagt niet of men haar ziet

 

Zo zouden wij ook moeten leven: ‘We moeten leren leven als de roos, zonder waarom, we moeten de roos losmaken uit het stramien van middelen en doelen waarin hij ten dienste staat van een of ander doel, want dat alles zal afbreuk doen aan haar glorie.’

Het mystieke woord wordt door Caputo gebruikt als sleutel in zijn zoektocht naar het andere denken over religie. Leven zonder waarom is daarbij geen voorproefje van of aanloopje naar het eeuwige leven. Het dualisme van tijd en eeuwigheid is een insluipsel van de platonische filosofie, waarin tijd een onvolmaakte variant is van de ideële eeuwigheid. Wat de ‘religie van de roos’ teweegbrengt, meent Caputo vervolgens te kunnen formuleren als:

God bestaat niet
God dringt aan

(God existeert niet, God insisteert)

 

De naam (van) God,’ zo vervolgt Caputo, ‘is de onvoorwaardelijke oproep zonder dwang, met onvoorwaardelijke liefde zonder macht, onvoorwaardelijke hoop zonder garantie en allemaal zonder waarom. Met of zonder God.’ Want ‘Als het op God aankomt, heeft een debat over theïsme en atheïsme geen zin, alsof je ruzie maakt over de vraag of je bij voetbal een derde honk kunt stelen.

Mevrouw Enrieke Damen is graag bereid gevonden een inleiding op het denken van John D. Caputo voor ons te verzorgen. Zij is assistent in opleiding in Godsdienstfilosofie en Theologische Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit in Groningen.